Đối với những người trót say mê vẻ đẹp của miền núi Tây Bắc, hình ảnh những nếp nhà sàn nằm san sát dưới triền núi chính là dấu hiệu của sự bình yên, trù phú của mảnh đất xa xôi này. Nhà sàn của dân tộc Thái Tây Bắc chứa đựng những triết lý về tự nhiên và văn minh hòa quyện vào nhau một cách tinh tế. Vì thế người Thái ở đâu, kể cả Thái Lan hay Lào đều ở nhà sàn. Dưới đây là tóm lược những nét độc đáo của nhà sàn người Thái.

 

 

Truyện cổ của người Thái ở đây kể rằng: xưa kia, người Thái còn chưa biết làm nhà, một hôm có người mơ thấy có con rùa về báo mộng và bảo rằng: “nhìn vào hình dáng của tôi mà làm”. Thế là một kiểu nhà của người Thái hình thành với 4 chân là 4 cột trụ, vảy rùa là ngói lợp. Từ đó ngôi nhà sàn của người Thái có hình dáng như chiếc mai rùa. Nhà thường nằm trên mặt bằng hình chữ nhật, có lan can chạy trước hoặc xung quanh nhà với 4 mái vươn cao đều đặn. 

 

 

Bà Vương Thị Mín dân tộc Thái ở tỉnh Lai Châu kể: "Trước đây người Thái ở nhà đất, nhưng nhà đất ẩm thấp, nên người ta làm nhà cách mặt đất chừng 1 mét. Hồi trước thú dữ nhiều, sợ thú dữ vào nhà thì người ta làm nhà cao lên, dần dần nhà cao từ 5 bậc cầu thang rồi lên 7 bậc, 9 bậc cầu thang”. Tuy có những sự khác biệt trong kết cấu, thiết kế nhà sàn của người Thái luôn có hai cầu thang: một dành cho nữ, một dành cho nam. Số gian nhà nhiều hay ít tùy từng gia đình, nhưng bắt buộc phải là số lẻ. Người Thái thích con số lẻ bởi họ quan niệm số chẵn là số “chết”, số lẻ mới là số của sự phát triển.

 

 

 

Để chọn được ngôi nhà sàn ưng ý, người Thái phải chọn loại gỗ tốt dựng nhà. Điều đặc biệt kiểu nhà sàn truyền thống được cấu trúc bằng các loại cây gỗ, nhưng trong thiết kế xây dựng không hế có một mẩu sắt nào. Tất cả đầu là hệ thông dây chằng buộc hết sức công phu tinh xảo bằng lạt tre, dây mây. 

 

 

Hai bên đầu nóc của mỗi ngôi nhà đều được trang trí “ Khau cút” là 2 thanh gỗ được trang trí bắt chéo nhau trên đòn nóc. “Khau cút” là để tránh gió cho 2 đầu nhà và đây cùng là nét đặc sắc của ngôi nhà sàn của người Thái. 

 

 

Trong ngôi nhà sàn bao giờ cũng có cột thiêng 'sau hẹ'. Trên cột thiêng có lồng một giỏ tre tượng trưng cho bầu trời được gọi là chóp nguôm, trên đó treo  hình thần rùa bằng gỗ, ba bông lúa, ba bông thì là, gói hạt rau cải và linh vật của nam và nữ đẽo bằng gỗ, cùng thanh gươm... Cột thiêng như cầu nối đất với trời, chuyên chở những ý nghĩa nhân sinh cao đẹp. Trên đầu kèo và bậu cửa sổ được trang trí nhiều hình kỷ hà, hoa văn họa tiết mô phỏng cỏ, cây, hoa, lá, chim thú với từng cặp đối xứng theo nguyên lý âm - dương hài hòa. Ðặc biệt, có chạm đôi thuồng luồng chầu nhau, linh vật chủ của sông suối và là biểu tượng của sức mạnh và gia đình hạnh phúc.

 

 

Trước đây, người Thái thường dùng cỏ tranh, cắt về phơi khô, đánh thành tranh rồi lợp mái. Ưu điểm của nhà mái tranh bao giờ cũng mát. Xưa nhà sàn người Thái thường có hai bếp, bếp trong và bếp ngoài. Khi nấu nướng thì khói xông lên càng làm tăng độ bền của mái. Ngày nay do điều kiện vật chất tốt hơn, người Thái sử dụng cả mái ngói hay tấm lợp trong xây dựng để đảm bảo độ bền.

 

 

Kết cấu nhà truyền thống của người Thái phổ biến là ba gian hoặc năm gian. Các mảng không gian trong ngôi nhà có sự ngầm định phân chia theo giới, hay theo ngôi vị chủ - khách. Chẳng hạn, đối với ngôi nhà năm gian, không gian chính yếu là hai gian lớn nhất (gian khách và gian thờ). Gian khách là gian ngay khi bước chân lên cầu thang đi vào nhà. Đây cũng là khu vực của người đàn ông, thường là nơi chủ nhà tiếp đón khách. Nhà nghiên cứu văn d dân tộc Lam Bá Nam cho biết đôi khi có nhà sàn có đến 13 gian cho 13 cặp vợ chồng cùng gắn bó với ngôi nhà.

 

 

Song, do có sự khác biệt về vị trí địa lí và việc tiếp thu, ảnh hưởng qua lại lẫn nhau về kiến trúc nhà ở giữa các dân tộc cùng sinh sống trên một địa bàn, nên nhà sàn ở từng vùng cũng có sự biến tấu trong một số chi tiết kiến trúc. 

Chẳng hạn như ở Tây Bắc, nhà sàn của người Thái đen có kết cấu dạng mai rùa và thường trang trí ở hai đầu hồi của nóc nhà đôi khau cút. Các khau cút này về sau được cách điệu hóa thành nhiều kiểu dạng, với tên gọi khác nhau. 

Trong khi đó, nhà sàn của người Thái trắng là nhà kiểu 4 mái và không có khau cút. Ở miền núi Thanh Hóa, nhà sàn của người Thái phổ biến là dạng nhà 4 mái (2 mái chính và 2 chái) và hầu hết không trang trí khau cút. Cũng có một số vùng, hai đầu hồi nhà được trang trí bằng cách đan các tấm phên đè lên phần nóc. Người ta gọi đó là đầu mèo (hủa meo) hay vòi voi (huống chạng).

 

 

 

Với kiến thức về xây dựng và văn hóa người Thái, Mai Chau Ecolodge hân hạnh là khu nghỉ dưỡng cao cấp 4 sao đầu tiên ở Mai Châu được xây dựng theo phong cách Thái truyền thống. Mỗi căn bungalow là hai phòng ngủ được trang trí và xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu địa phương. Hãy cùng đến và trải nghiệm bạn nhé.

 

Nguồn: Báo Nhân Dân